Kolej, zdjęcia i prawo

[Tet]

Fotografowanie kolei

Dawniej kwestię zakazu regulowała ustawa z dnia 14 grudnia 1982 roku o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej [link], a w szczególności Art. 17 ustęp 1 który mówił:

Naczelne i centralne organy państwowe oraz terenowe organy administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, a także dyrektorzy przedsiębiorstw państwowych, wprowadzą oznakowanie obiektów, których fotografowanie, filmowanie, szkicowanie i rysowanie bez zezwolenia jest zabronione ze względy na ochronę tajemnicy państwowej.

W PRLu wszystkie zabudowania i tereny należące do PKP były zdefiniowane jako obiekty strategiczne dla bezpieczeństwa kraju, stąd wszechobecne niegdyś znaki "ZAKAZ FOTOGRAFOWANIA". Co dokładnie należało odpowiednio oznakować określało zarządzenie nr 204 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 czerwca 1990 r. [link]
Wyżej wymieniona ustawa została uchylona przez ustawę o ochronie informacji niejawnych z dnia 22 stycznia 1999 r. [link] tj. straciła moc prawną. Właśnie wtedy masowo zaczęły znikać oznakowania o zakazie. W 2001 roku to samo ministerstwo wydało rozporządzenie [link] mówiące m. in. :

Na obszarze kolejowym, w pociągach i innych kolejowych pojazdach szynowych (...) zabrania się (...) fotografowania, filmowania, wykonywania szkiców i rysunków budynków, budowli i urządzeń oraz pociągów i innych kolejowych pojazdów szynowych, jeżeli zakaz taki wprowadzony jest przez zarząd kolei lub przewoźnika kolejowego

Jednak to rozporządzenie stracił już swą moc, a dokładniej w momencie wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych [link]
które jest aktualnie obowiązującym aktem prawnym i NIE ZAWIERA zakazu fotografowania infrastruktury ani taboru kolejowego. Zachęcam jednakże do zapoznania się z powyższym rozporządzeniem ponieważ dokładnie określa czego nie wolno robić. Poniżej przytoczę kilka najważniejszych pozycji.

Co jest zabronione
najważniejsze punkty obowiązującego rozporządzenia.

§ 1. Na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych (...) zabrania się:
5) wchodzenia osób nieuprawnionych do obiektów, miejsc, pomieszczeń i pojazdów kolejowych, do których wstęp jest zabroniony;
12) palenia tytoniu w miejsach, w których jest to zabronione;
13) wnoszenia i zażywania środków odurzających;
14) sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych w zakresie określonym w odrębnych przepisach;
20) zakłócania krzykiem, hałasem lub innym wybrykiem porządku publicznego lub spokoju osób korzystających z usług kolei. (stwierdzenie inny wybryk jest nieprecyzyjne i należy na ten ustęp szczególnie uważać)

§ 2. Na obszarze kolejowym zabrania się ponadto:
1) wstępu i przebywania osób nieuprawnionych na torowiskach, nasypach, wiaduktach, mostach, w wykopach i w tunelach kolejowych;
2) przechodzenia pod wagonami i między wagonami;
3) przechodzenia i przejeżdżania przez tory w miejscach do tego niewyznaczonych;
10) samowolnego zajmowania placów oraz samowolnego składowania lub wyładowywania na nich przesyłek i innych rzeczy; (UWAGA, statyw może zostać uznany za "inną rzecz")
11) zwoływania i urządzania zgromadzeń bez zgody zarządcy lub przewoźnika kolejowego. (zgromadzenie to 15 osób i więcej, pamiętajmy przy zlotach etc.)

§ 3. W pociągach i innych pojazdach kolejowych zabrania się ponadto:
2) wchodzenia bez zgody przewoźnika kolejowego do pociągów i wagonów niedostępnych dla ogółu podróżnych, a w szczególności do pociągów nadzwyczajnych. wagonów służbowych oraz do wagonów na torach postojowych;
3) wchodzenia osób nieuprawnionych do kabin sterowniczych pojazdów kolejowych oraz uruchamiania tych pojazdów;
10) podczas jazdy:
a) wychylania się z okien,
b) otwierania zewnętrznych drzwi wagonów,
11) korzystania z toalet, gdy o takim zakazie informuje odpowiednie ogłoszenie, w szczególności podczas postoju pociągu na stacjach i przystankach; (PAMIĘTAJMY! wagony z zamkniętym obiegiem sanitarnym to wciąż rzadkość u nas)

Rozpowszechnianie fotografii

Jedyne co nas tak na dobrą sprawę może w tej kwestii ograniczać to Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych [link]. Na początek kilka podstaw, które mogą nas interesować:

Art. 1.
1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
(...)
3) fotograficzne;

... ale także ...

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;

Oznacza to, że na dobrą sprawę martwić powinniśmy się tylko zdjęciami, które przedstawiają budynki, których projekty chronione są prawem autorskim. Na zachodzie prawo to jest dużo bardziej rozwinięte i ściśle chroniony jest sam wizerunek bryły tj. aby komercyjnie wykorzystywać zdjęcie Wieży Eiffel'a potrzebujemy na to zgodę właściciela obiektu, za którą trzeba słono zapłacić. Stety lub niestety, w Polsce jedyne co nam mówi ustawa na ten temat to :

Art. 33.
Wolno rozpowszechniać:
1) utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku;

To znaczy, że zdjęcie (na przykład dworca) możemy publikować gdzie tylko mamy możliwość, komercyjnie lub nie, bez żadnych zobowiązań względem właściciela budynku! Jedyne czego nie możemy zrobić to, na podstawie tego zdjęcia, wybudować identycznego dworca.

Jak się zachować w razie konfrontacji

Z powodu względnie często zmieniających się przepisów dotyczących fotografii obiektów infrastruktury kolejowej może się zdażyć, że pracownicy będą nas zaczepiać mimo wszystko. Pamiętajmy, AKTUALNIE FOTOGRAFOWANIE NIE JEST ZABRONIONE i nie ważne co mów pracownik SOK'u lub prywatnej ochrony.

• Moje rady na wypadek konfrontacji:
  
• Bądźmy stanowczy, ale mili. Racja jest po naszej stronie.
  
• To ONI muszą wskazać nam podstawę prawną domniemanego zakazu, jeśli funkcjonariusz rzuci jakimś paragrafem, to najprawdopodobniej jest to nieprawdą!
  
• W tym przypadku grzecznie podziękujmy, poprośmy o jego numer służbowy i jeśli mamy na to czas i chęci, złóżmy na niego skargę w odpowiednim miejscu.
  
• Pamiętajmy, że ewentualnie wezwana Policja ( co może się zdażyć w ekstremalnych przypadkach) chroni poszanowania prawa, a to jest po naszej stronie.

Na koniec pamiętajmy, że ani SOK ani prywatna ochrona nie ma prawa stosować wobec nas środków przymusu, dokonywać zabezpieczenia naszego sprzętu, usuwać czy żądać usunięcia zdjęć z naszego aparatu. Powyższe czynności mogą być podjęte jedynie przez policję i to w uzasadnionych przypadkach!

Mam nadzieję, że to wyjaśnia kilka spraw. Postaram się rozwinąć ten temat w najbliższym czasie o kilka innych, ważnych elementów, na które powinniśmy zwracać uwagę podczas robienia zdjęć.